không biết làm sao có thể tạo ra một con chip "tình cảm" để khiến "những cỗ máy vô tình" biết yêu, biết ghét, biết thương, biết giận thì dường như con người lại đi ngược lại, càng ngày càng vô tình, thờ ơ với mọi sự xung quanh. Đó chính là căn bệnh nan y đang hoành hành rộng lớn không những chỉ dừng lại ở một cá nhân mà đang len lỏi vào mọi tầng lớp xã hội - bệnh vô cảm.
Đồng
thời, giá trị đạo đức lại bị xói mòn bởi chủ nghĩa thực dụng, chủ nghĩa
duy vật và chủ nghĩa cá nhân, dẫn đến "bệnh vô cảm".
Nhìn thấy cái xấu,
cái ác mà không thấy bất bình, không căm tức, không phẫn nộ. Nhìn thấy
cái đẹp mà không ngưỡng mộ, không say mê, không thích thú . Thấy cảnh
tượng bi thương lại thờ ơ, không động lòng chua xót, không rung động tâm
can. Vậy đó còn là con người không hay chỉ là cái xác khô của một cỗ
máy?
Bệnh này thể hiện ở chỗ không hề động lòng trước những nỗi đau của
người khác, cũng như không hề phẫn nộ trước những tệ nạn xã hội xảy ra
trước mắt.
Con người hầu như trở nên vô tình
trước cuộc sống của người khác, để "Mạnh ai nấy sống", "Phải ai tai
nấy". Lời cha ông ta đã dạy: "Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ" hay "Thương
người như thể thương thân" từ lâu đã trở thành đạo lý của con người
Việt Nam. Truyền thống tốt đẹp ấy luôn được đồng bào ta giữ gìn và phát
huy. Thế nhưng ngày nay, bên cạnh những con người biết đồng cảm, chia
sẻ, luôn nghĩ đến người khác còn có những kẻ thờ ơ, lạnh nhạt, ích kỷ,
chỉ nghĩ đến bản thân. Đối với những người mắc "bệnh vô cảm" này, chúng
ta cần giúp họ hiểu rõ lời dạy của cổ nhân: "Nhiễu điều phủ lấy giá
gương, Người trong một nước phải thương nhau cùng".
Vấn đề vô cảm trong
xã hội hiện nay đang là thách đố cho các nhà giáo dục, các bậc cha mẹ,
cũng như những người có trách nhiệm. Tìm hiểu thực trạng và nguyên nhân
của "bệnh vô cảm", chúng ta sẽ thấy tác hại ghê gớm của nó hầu tìm ra
phương cách để chống lại căn bệnh quái ác này. BỆNH VÔ CẢM
I.Bệnh vô cảm là gì ?
“Bệnh
vô cảm” được hiểu là một trạng thái tinh thần mà ở đó, con người không
nảy sinh những cảm xúc đối với những sự vật, sự việc diễn ra xung quanh
mình, những nỗi buồn, nỗi đau, sự mất mát, thiệt thòi của đồng loại. ”,
hay như một cách nói hình tượng là con người bị ”rô-bốt hóa”, khiến con
người hành xử tàn nhẫn, vô tình. Vô cảm còn là con đường trực tiếp dẫn
đến những cái xấu, cái ác. Nó là một căn bệnh lâm sàng mà trong đó, não
của người bệnh vẫn hoạt động nhưng trái tim lại hoàn toàn băng giá.
Người ta đã vô cảm thì làm sao có thể thấu hiểu được nỗi đau, tình cảm
của người khác, người ta chỉ nghĩ đến mình và lợi ích của riêng mình mà
thôi. Những người sống vô cảm thường chỉ bo bo nghĩ đến lợi ích của
riêng mình, ngại va chạm, sợ phiền toái, liên lụy với tâm niệm “đèn nhà
ai nhà nấy rạng”. Những kẻ sống vô cảm thậm chí còn lạnh lùng, nhẫn tâm
gieo rắc nỗi đau cho người khác mà không mảy may động lòng trắc ẩn.
II. Thực trạng vô cảm của giới trẻ:
Ngày
nay, giới trẻ có nhiều cơ hội học hỏi, trau dồi kiến thức hơn các thế
hệ đi trước, nhiều trường công và trường tư mở ra để đào tạo những con
người có tri thức, có đạo đức, hầu phục vụ cho nhân quần xã hội, dẫn đưa
đất nước đến một nền văn minh tiên tiến, theo kịp đà tiến bộ của các
nước trên thế giới. Nhưng thật đau lòng mỗi khi những hình ảnh vô cảm và
thiếu đạo đức của giới trẻ được các phương tiện truyền thông đưa lên
mặt báo hay chúng ta tận mắt chứng kiến những cảnh đau lòng. Thời gian
qua, liên tiếp xảy ra những vụ bạo lực học đường khiến dư luận không
khỏi bàng hoàng, lo lắng. Tính thân thiện cần có trong môi trường học
đường ít nhiều bị sứt mẻ khi nhiều học sinh chỉ thích “nói chuỵện” với
nhau bằng giải pháp bạo lực. Đáng buồn là trong những vụ hành hung, đánh
nhau giữa các học sinh thời gian qua đều có một số đông “khán giả” trẻ
tuổi, có người trong số đó còn là bạn cùng lớp học với nạn nhân. Không
chỉ thản nhiên đứng nhìn, những học sinh này còn dùng điện thoại di động
ghi hình rồi tung lên mạng. Còn đáng buồn hơn khi đoạn video clip “tự
tạo” ấy sau khi nhanh chóng lan truyền trên mạng đã nhận được sự hưởng
ứng, cổ vũ của không ít giới trẻ với những lời lẽ bình luận thản nhiên,
tàn nhẫn như: “cũng bình thường thôi”, “lần sau cứ thế mà phát huy”,
“được lắm”, “hoành tráng lắm”… Và như thế, dường như sự vô cảm trong
giới trẻ đang được tăng lên theo cấp số nhân.
Mới
đây, cư dân mạng lại giật mình trước hành vi côn đồ của một nhóm nữ
sinh ở Bắc Giang, Bắc Ninh, Quảng Ninh, Hải Phòng, Hà Nội... với những
màn đánh đập, xé áo, cắt tóc. "Người quay lại những hình ảnh đó là một
nam sinh. Kèm theo những lời chửi bới của những cô gái hành hung, còn cổ
vũ nhiệt tình, hứng khởi của anh chàng này: "Cởi áo đi, cởi áo đi, xé
áo đi...!!!" . Hơn nữa, nhiều người cũng ngỡ ngàng vì sự thờ ơ của những
thế hệ 8x, 9x. Mặc dầu các bạn có điều kiện nhưng lại không sẵn lòng
giúp đỡ những người gặp khó khăn, hoạn nạn. Sự việc mới đây, cô gái 19
tuổi đã dùng cái đục thợ mộc của cha mình làm hung khí đi giết thiếu phụ
đang mang thai gần kỳ sanh nở, đã từng một thời là bạn học chung
trường, chỉ vì thiếu phụ ấy đã cưới người mình từng yêu. Mặc dù, người
bị hại đã quỳ gối van xin tha chết. Ấy vậy mà những nhác đục oan nghiệt
kia vẫn không buông tha hai sinh mạng chỉ để thỏa cơn tức giận vì tự ngã
của bản thân mình. Sự vô cảm này quả là tàn khốc. Còn đó, những cảnh vô
cảm ngay trước mắt chúng ta, khi một số thanh thiếu niên tán tận lương
tâm, vì cơn nghiện games đã không khống chế nỗi con ma nghiện hoành
hành, sẵn sàng ra tay chém đi bà nội của mình lấy chút tiền mọn để thỏa
mãn cơn nghiện quái ác…
Lại còn cảnh bà cụ đã
nâng đỡ một kẻ từng lầm đường lạc lối chỉ vì muốn anh ta làm lại một
người hữu ích cho xã hội, thế mà anh đã nhẫn tâm giết đi bà cụ với ánh
mắt không nhìn rõ, chỉ vì mấy trăm ngàn đồng dành dụm của bà. Bà cụ đã
từng cho anh ăn, cho anh uống, cho anh tá túc khi xã hội và người thân
đã ruồng bỏ anh, thế mà anh xuống tay không một chút trắc ẩn của lương
tri…!
Mới đây nhất, một thanh niên với nickname “kẹo mút thích chơi bời”
gây tai nạn rồi thản nhiên lên facebook để “khoe thành tích” với những
lời lẽ tàn nhẫn trước sự tán thưởng của không ít người bạn.
Đoạn status
được ‘tạm dịch’ theo ngôn ngữ chuẩn với nội dung: “Tin buồn! Chúng tôi
vô cùng thương tiếc báo tin cụ già 60 tuổi đêm qua chúng tôi đâm xe máy
vào đã củ tỏi vào hồi 17 giờ 07…anh em phang lô đề nhiệt tình đi, lão
sinh năm 1953.”
Thật ra những kiểu máu lạnh giang hồ như kẹo Mút Chơi
Bời không hiếm hoi trên các trang mạng xã hội. Nhiều trang mạng cá nhân
hiện nay đang còn nhan nhản nhưng phát ngôn thể hiện cảm xúc bốc đồng vô
cảm hoặc buông lời xúc phạm người khác.
Ví dụ trên mạng cá nhân có tên
gọi rất sốc là Hội những người muốn giết người cướp của mà không dám thổ
lộ, một nickname khởi xướng tinh thần bạo lực và khoe khả năng đại ca
của mình bằng câu: “ Chán như…muốn cầm dao chém thằng nào cho bõ ghét
quá…”. Phát ngôn này không bị phản đối mà được thành viên hội tán thành
theo kiểu “ hay hay”,” cứ thế đi đại ca”. Càng được tung hô nickname này
càng có những phát ngôn chém gió nặng đô hơn. Bệnh vô cảm nặng hơn khi
người bệnh quên đi trách nhiệm cứu người, giúp người bị nạn.
Chúng ta ai
cũng từng chứng kiến cảnh những đám đông trên đường phố khi có vụ tai
nạn hoặc va chạm. Người lao vào cứu giúp thì ít, kẻ hiếu kỳ xúm vào xem
rồi lặng lẽ bỏ đi thì nhiều! Có kẻ vô cảm đến mức độ dã man, vô lương
tâm là lợi dụng cơ hội cướp đoạt tài sản của người bị nạn.Tệ hại hơn
nữa, là có kẻ còn lạnh lùng dùng điện thoại di động quay cảnh một người
bị xe cán cụt chân, nát thây rồi tung cảnh quay ấy lên mạng. Ngày 16/6,
báo Pháp Luật TP. HCM đưa tin và ảnh một vụ việc xảy ra dưới thanh thiên
bạch nhật có thể nói là đồng loại...ăn cướp một cách đê hèn của đồng
loại. Một người đàn ông đi xe máy gặp cướp ngay vòng xoay ngã 5 An Dương
Vương. Không giằng được túi xách, 2 tên cướp tẩu thoát bỏ lại nạn nhân
với chiếc túi rách toạc, tiền bay tung tóe.
Ngay lập tức, những người
quanh đó và nhiều người đi đường dừng xe. Nhưng thay vì đuổi cướp, họ
hối hả "đuổi" theo những đồng tiền đang vung vãi, hối hả "cất hộ" tiền
của nạn nhân vào túi mình, trước ánh mắt bất lực và đau đớn của nạn
nhân. Người đàn ông thoát khỏi kẻ cướp chuyên nghiệp, nhưng lại gặp phải
bọn cướp nhân danh...đồng loại. Không hiểu họ có giàu lên vì những đồng
tiền ăn cướp của người bị nạn không? Và họ nghĩ gì khi tiêu những đồng
tiền đó? Họ có bao giờ đặt hoàn cảnh mình, hoặc chính người thân của
mình chẳng may bị nạn, thì sẽ nghĩ thế nào? Hay tặc lưỡi theo chủ nghĩa
Mackeno: "Sống chết mặc bay, tiền ông bỏ túi"! Vụ tai nạn trên đường Võ
Thị Sáu:nạn nhân vẫn nằm đó im lìm, bất động Những người đi xe máy và xe
đạp chung quanh tranh nhau lượm tiền Cảnh hỗn loạn giữa đường do vụ
"hôi của" gây ra Xe chở hoa quả bị lật giữa đường tại Quảng Bình, hàng
chục người đã xông vào hôi của Chiếc xe tải chở đầy tương ớt lật nghiêng
tại quốc lộ 1A (đoạn qua huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An) đã bị người qua
đường "hôi của". Lại nữa, trong thời gian gần đây, tình trạng tội phạm
giết người càng được trẻ hóa. Rất nhiều tội phạm đang ở thế hệ 8x, 9x.
Chẳng hạn mới đây, dư luận xôn xao về vụ thảm sát, cướp tiệm vàng Ngọc
Bích (phố Sàn, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang). "Kẻ vô cảm" đã giết ba
mạng người, đó là thanh niên Lê Văn Luyện, 17 tuổi. Có người đã nói:
"Hành vi phạm tội của Lê Văn Luyện là đặc biệt nghiêm trọng, có tính
chất dã man, tàn bạo, vô cảm chưa từng có từ trước tới nay". Sau vụ thảm
sát đó, trang mạng xã hội còn có cả một trang Hội những người hâm mộ
sát thụ tiệm vàng Lê Văn Luyện. Những người tham gia bình luận, chia sẻ,
cảm thông…kẻ gây án vị thành niên này. Thậm chí có nickname tôn thờ
Luyện làm thần tượng. Ngoài ra, còn có Hồ Nhật Linh,18 tuổi, ngụ tại Bố
Trạch, tỉnh Quảng Bình đã đâm 95 nhát dao vào thai phụ có bầu 8 tháng
tuổi, sau đó vứt xác nạn nhân xuống mương... Vô cảm còn len lỏi sang một
lĩnh vực khác cũng đáng báo động đó là vô cảm trong bệnh viện. Mới đây
tại Bệnh viện Bưu Điện Hà Nội, chỉ vì sự vô cảm của bác sĩ và các y tá,
đã dẫn đến cái chết oan uổng của một em bé chưa kịp chào đời. Chị Hao
kể: "Chồng tôi đã bồi dưỡng bác sỹ An một triệu đồng, nhờ cứu cho mẹ
tròn con vuông rồi gia đình sẽ "hậu tạ" sau. Thế nhưng, bác sĩ An không
mổ ngay cho tôi mà đi vào phòng riêng ngồi xem vô tuyến đến tận 23h40,
còn 2 hộ sinh nữ là Vũ Thị Diệu Vân và Trần Hoàng Linh ngồi ở một góc
phòng ăn bánh kẹo, nói chuyện, làm việc riêng để mặc cho tôi đau đớn
trên bàn sinh. Tôi đau đớn khi biết con mình trong bụng đang chết dần
chết mòn mà không thể cứu được. Tuyệt vọng, tôi cầu cứu các y tá đang ở
gần đó nói giúp với bất cứ bác sĩ nào cũng được, mổ giúp tôi lấy con ra
mà không một ai đứng dậy tìm bác sĩ. Họ vẫn cứ thờ ơ, thản nhiên ăn
uống, cười đùa với nhau như không có chuyện gì xảy ra cả" . Cái chết oan
ức của em học sinh Huỳnh Nguyễn Bích Loan (13 tuổi) tại BVĐK tỉnh. Đây
là một biểu hiện bệnh vô cảm của những thầy thuốc tiếp nhận bệnh nhân
hôm đó. Em Loan bị đau bụng dữ dội, được gia đình đưa vào viện kịp thời,
thế nhưng thầy thuốc chủ quan không nghĩ là bệnh cần cấp cứu và để em
nằm viện suốt buổi sáng không xử lý. Khi bệnh nhân tử vong và được báo
chí phỏng vấn, lại không thừa nhận trách nhiệm của mình mà đổ lỗi do
bệnh nhân bất hợp tác, quá mập không thể khám lâm sàng được, căn bệnh
quá khó, siêu âm bên ngoài không đáng tin cậy... (?)
Đây
chỉ là những trường hợp bệnh nhân tử vong vì bệnh thầy thuốc vô cảm
được báo chí phanh phui, còn biết bao trường hợp khác bị tật nguyền di
chứng hay chết oan uổng mà báo chí không phát hiện được. Một bệnh viện
dù được trang bị tối tân hiện đại, có một đội ngũ thầy thuốc có trình độ
cao, thế nhưng chỉ một số ít thầy thuốc mắc bệnh vô cảm cũng đủ gây tai
họa cho người bệnh. Bệnh thầy thuốc vô cảm xuất phát từ sự thiếu nhiệt
tình và thiếu tri thức. Thiếu nhiệt tình làm thầy thuốc, không đam mê
công việc, không muốn gần gũi người bệnh, khám chữa bệnh qua loa chiếu
lệ, không thật lòng thương yêu người bệnh. Thiếu tri thức làm thầy thuốc
chủ quan, bảo thủ trong việc đưa ra quyết định, luôn luôn tự cho mình
là đúng, không tôn trọng đồng nghiệp, không cầu tiến trong công việc.
Vô
cảm trước cái xấu là một nhẽ, nhưng vô cảm trước cái tốt còn đáng sợ
hơn.
Tình yêu thương là nguồn gốc của sự sống, của con người. Người ta
mất đi tình yêu thương thì sự sống cũng không tồn tại.
Khi đọc một cuốn
sách hay, hay một câu châm ngôn trong cuộc sống, người ta vô cảm. Người
ta thấy nó sáo rỗng và nhạt thếch. Thế nhưng người ta lại tìm thấy điều
gì đó thú vị ở những câu chuyện hài tục tĩu truyền từ blog này sang blog
kia.. Người ta nghe một bài hát kháng chiến, hay một bài nhạc vàng,
người ta thấy nó cũ rích và không phù hợp. Nhưng người ta lại thấy cái
hay, cái mới mẻ trong những bài hát thị trường mà âm nhạc bị sáo đi sáo
lại, lời lẽ thì thẳng đuột và vô hồn. Người ta nhìn tấm gương đôi bạn
Tây Nguyên cõng nhau đi học sáu năm trời, người ta thấy thật ngu ngốc và
tẻ nhạt. Nhưng người ta tìm thấy điều đáng chú ý, đáng quan tâm ở những
scandal của một cô ca sỹ, diễn viên nào đấy.
Những thứ đáng đọc, đáng
nghe, đáng nhìn ..để mà học tập, mà noi gương, mà xúc động, rung cảm..
thì người ta không đọc, không nghe, không nhìn.. Sự vô cảm trước cái
tốt, bắt nguồn từ sự thờ ơ với xã hội, thờ ơ với cộng đồng.
Tầm
nhìn của họ bị bó hẹp lại cho bản thân chính họ mà thôi. Sẽ có người
bảo: "Người ta vẫn biết cười, biết khóc, biết lắng nghe, biết đọc, biết
nhìn.. tại sao lại bảo là vô cảm?".
Xin trả lời rằng, cảm xúc của họ chỉ
tồn tại cho chính họ, mà không hề được chia sẻ, hòa chung cùng cộng
đồng. Cảm xúc của họ không làm cho xã hội ngày càng tốt đẹp hơn mà ngược
lại làm cho nó ngày càng giảm dần giá trị nhân văn, và kéo nó đi xuống.
Đối lập với lối sống vô cảm, bàng quan là lòng yêu thương con người,
vốn là một giá trị văn hóa truyền thống thể hiện lối sống đẹp tồn tại từ
bao đời nay: Nhiễu điều phủ lấy giá gương/ Người trong một nước phải
thương nhau cùng. Còn nhớ, trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2009, có hai
trường hợp “đặc biệt”, đến phòng thi muộn không phải do hỏng xe, ùn tắc
giao thông hay… ngủ quên mà là vì nghĩa cử cứu người bị nạn trên đường
đến trường thi.
Đó là trường hợp hai thí sinh Tăng Ngọc Dũng, số báo
danh 160061, phòng thi số 3 và Lữ Đức Quân, số báo danh 160295, phòng
thi số 13 tại hội đồng thi Trường THPT Đô Lương 1. Cả hai đều là học
sinh lớp 12A4 Trường THPT Đô Lương 1. Trước hành động cứu người của hai
em Quân và Dũng, một số người cho rằng đó là việc làm bình thường và ai
cũng có thể làm được.
Tuy nhiên, phải ở trong hoàn cảnh của hai em mới
thấy hết được ý nghĩa tốt đẹp từ hành động ngỡ như là bình thường ấy.
Chiều 2/6, trên đường tới trường thi để dự thi môn Sinh học, Quân và
Dũng phát hiện một người phụ nữ nằm bất động giữa đường. Mặc dù giờ thi
đã cận kề nhưng hai em vẫn quyết định đưa người bị nạn là bà Lê Thị Vẹn
(57 tuổi) vào Bệnh viện Đô Lương để cấp cứu kịp thời. Khi đến phòng thi
thì đồng hồ đã báo 14h34, muộn 4 phút so với quy định giờ bắt đầu làm
bài.
Hay mẫu gương của chàng sinh viên Hiến thuộc Học viện Bưu chính
Viễn thông TPHCM. Thấy một cô gái nằm sõng soài bên con lươn xa lộ,
"quan sát kỹ hơn, Hiến hốt hoảng thấy hàng chục xe tải, xe khách,
container cứ vô tư đi ngang qua, không ai thèm đoái hoài đến cô gái.
Trong giây phút ấy, Hiến cùng Sơn vội vàng lao ra đường, không cần đắn
đo, bế thốc cô gái, máu ướt đẫm chạy thẳng đến bệnh viện" .
Nghĩa cử ấy
là một minh chứng sinh động của lòng yêu thương con người. Biểu hiện của
lòng yêu thương con người là sự đồng cảm, chia sẻ, đùm bọc giữa người
với người trong cuộc sống. Tình yêu thương con người là lẽ sống, tình
cảm cao đẹp, là chuẩn mực đạo đức mà con người cần hướng tới trong xã
hội. Đáng tiếc là một bộ phận giới trẻ hiện nay chỉ biết yêu thương
chính bản thân mình, thiếu sự quan tâm, sẻ chia, vị tha đối với những
người xung quanh, thậm chí với cả những người thân. Thực trạng trên đã
gióng lên một hồi chuông cảnh báo về sự sa sút đạo đức, lối sống của
giới trẻ ngày nay.
Làm sao để có được một
“phương thuốc” hữu hiệu chữa căn bệnh vô cảm đang có nguy cơ lan rộng
trong giới trẻ? Làm sao để giới trẻ ý thức được vai trò, vị trí của tình
thương yêu và biết sống yêu thương, vị tha hơn? Câu hỏi trên xin dành
cho những người quan tâm đến thế hệ tương lai của đất nước Vô cảm nguy
hiểm với cả chính người bệnh lẫn vả người xung quanh . Nhân loại đang bó
tay trước căn bệnh của thế kỷ: bệnh nan y HIV/AIDS. Căn bệnh thứ hai
cũng nan y không kém là bệnh vô cảm! Ra đường nhiều người gặp cái tốt
không ủng hộ, thấy cái xấu không lên án, không ít nơi cả phố, cả làng sợ
tên ăn trộm, cả xã sợ thằng say rượu vì không muốn bị liên lụy... đang
làm cho bệnh vô cảm vốn đã và đang có nguy cơ lan rộng, càng có điều
kiện lây lan mạnh hơn! Bệnh HIV/AIDS vốn đã nguy nan, bệnh vô cảm nếu
không được giáo dục, không được ngăn chặn sẽ là tác nhân làm “lệch
chuẩn” hay “loạn chuẩn” đạo đức, sẽ là nguyên nhân gây ra sự khủng hoảng
kinh tế - xã hội, thậm chí làm sụp đổ một chế độ, làm tan nát một gia
đình. Một xã hội vô cảm là một xã hội chết!cần xây dựng 1 xã hội đồng
cảm và chia sẻ......
III. Nguyên nhân dẫn giới trẻ đến vô cảm
Có
rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng vô cảm và tha hoá đạo đức của
giới trẻ, nhưng tựu chung, cái gốc chính là cách sống của giới trẻ ngày
nay, và cách giáo dục nhân bản từ trong gia đình cho đến nhà trường và
ngoài xã hội còn quá thờ ơ, hời hợt.
1. Nguyên nhân bản thân
Do
bản thân họ thiếu tình yêu thương, thiếu lòng quảng đại; họ sống bằng
thứ lý trí sắt đá, tình cảm khô cằn của mình. Thêm vào đó, do ngoại cảnh
tác động: khi một con người bị chính cái xấu hãm hại, khi mà những điều
tốt đẹp không xảy đến với bản thân, thì họ sẽ trở nên hận đời và vô cảm
trước cuộc đời. Họ không còn lòng tin vào điều tốt, thế nên họ vô cảm
trước những điều tốt đẹp trên cuộc đời này. Đối với họ, nhà hàng xóm gặp
hoạn nạn, có người thân mắc phải tệ nạn xã hội, họ cũng bàng quan như
không hay biết, không hỏi han, cũng chẳng an ủi một vài lời. Trên đường
đi, gặp người bị nạn, họ bỏ đi, chẳng thèm quan tâm sống chết ra sao,
hoặc có ghé lại thì cũng chỉ để thỏa mãn tính hiếu kỳ, giương đôi mắt
ếch nhìn chung quanh, không hề giúp đỡ nạn nhân vì họ sợ phải gánh trách
nhiệm. Gặp kẻ bất hạnh, tàn tật nằm bên vệ đường, họ chẳng những không
thương xót mà còn khinh bỉ, rẻ rúng những con người kém may mắn đó. Quả
thật, đó là những hành động đáng lên án. Theo chuyên viên tư vấn Lý Thị
Mai thuộc Trung tâm Tư vấn Hôn nhân và Gia đình TPHCM, cho biết: "Do tâm
lý sống 'chỉ biết mình' khá phổ biến trong giới trẻ ngày nay, căn bệnh
vô cảm đã thật sự xâm nhập và ăn sâu trong thế hệ trẻ hiện giờ!" Hơn
nữa, sự vô cảm bắt nguồn từ lối sống ích kỷ, thực dụng, hưởng thụ là
nguyên nhân khiến người ta cảm thấy cuộc sống nhàm chán, đơn điệu, vô
nghĩa. Hậu quả là, những xúc cảm đạo đức bị hạn chế, thậm chí bị triệt
tiêu.
2. Nguyên nhân từ gia đình
"Gia
đình chính là tế bào của xã hội, gia đình mà tốt đẹp thì xã hội mới tốt
đẹp được". Đây chính là bài học giáo dục công dân của học sinh cấp II.
Thế mà ngày nay, trong nhiều gia đình, cha mẹ rất ít dạy con có sự đồng
cảm với người khác, với những người chung quanh. Theo chuyên gia tư vấn
tâm lý Triệu Hồng Như thuộc Trung tâm Tư vấn Tâm lý Hà Nội: "Cách phản
ứng, hành vi của giới trẻ một phần là do học hỏi ngoài xã hội và một
phần là do ảnh hưởng từ trong gia đình, cũng có khi là do lối sống mà
giới trẻ tự tạo nên... Thói quen bó hẹp giao tiếp, chỉ giao lưu với
những người ảo trên mạng game online. Những cảnh bạo lực từ đấm đá đến
chém giết man rợ, đầy rẫy trong các trò chơi điện tử, trên ti vi, trong
truyện tranh; những thú vui giải trí được giới trẻ yêu thích sẽ dẫn tới
thờ ơ hay lãnh đạm với những việc xảy ra xung quanh, đó là một hệ quả
không tránh khỏi". Đúc kết kinh nghiệm giáo dục con cái, ông cha ta đã
khuyên: "Dạy con từ thuở còn thơ", cũng tựa như uốn cây tre, phải uốn từ
lúc tre còn non. Nhưng dường như nhiều gia đình ngày nay không coi
trọng điều này, không quan tâm đến việc dạy con phải có sự đồng cảm, yêu
thương, giúp đỡ và biết tha thứ cho người khác. Bởi lẽ, cha mẹ thiếu
gương mẫu về đạo đức, về lối sống, cũng không quan tâm dạy bảo con cái.
Hiện nay, có bao nhiêu bậc cha mẹ chịu bỏ thời gian dạy con cái biết
cách đối nhân xử thế, biết tôn trọng mình và tôn trọng người khác, dạy
con có lòng khoan dung, độ lượng, vị tha và những chuẩn mực giá trị đạo
đức mà con người phải sống theo và tôn trọng với tư cách là một con
người? Hơn nữa, nhiều phụ huynh vì cưng chiều con nên đáp ứng tất cả
những yêu cầu vô lối của con một cách vô điều kiện. Thế nhưng, họ lại
không dạy con phải biết chia sẻ, quan tâm và có trách nhiệm với người
thân, với bạn bè. Một đứa trẻ chỉ biết "nhận" chứ không biết "cho" sẽ
nghèo nàn về cảm xúc, vô tâm trước đòi hỏi của tình người, và bàng quan
trước nỗi đau của kẻ khác.
3. Nguyên nhân từ nhà trường:
Nhà
trường là nơi đào tạo ra những con người có tài đức, biết quan tâm đến
mọi người và tích cực phục vụ cho nhân quần xã hội. Thế mà ngày nay,
trong một số trường học, người ta chỉ chú tâm đến việc nhồi nhét tri
thức, còn vấn đề đạo đức dường như đang bị bỏ ngỏ, thậm chí có những
trường chỉ dạy môn giáo dục công dân cho qua lần chiếu lệ. Bên cạnh một
số thầy cô mẫu mực, nhiệt huyết với việc giáo dục, vẫn còn đó những thầy
cô chưa hoàn thiện nhân cách. "Có thầy cô gọi học sinh là mày xưng tao,
có thầy cô chêm cả những câu chửi tục vào lời nói của mình, có thầy cô
quát mắng học sinh như kiểu dân chợ búa, ... Chính các em đã phải thốt
lên rằng "giáo viên ăn nói thô lỗ, vô văn hóa như vậy thì trách sao học
sinh không bắt chước" . Những hành động đó ít nhiều xâm nhập vào thế
giới quan của giới trẻ, dần dà hình thành lối hành xử thô bạo, thiếu
tình thương. Sự vô cảm lẽ nào chẳng bắt nguồn từ đó? Thầy cô được xem
như cha mẹ thứ hai của học sinh. Nếu họ vô cảm thì sẽ thiếu tình thương
dành cho những đứa con của mình, thiếu nhiệt tình và trách nhiệm trong
việc giảng dạy, truyền đạt kiến thức cho học sinh. Vì "vô cảm" họ cũng
sẽ "đào tạo" ra những học trò vô cảm như họ. Như thế, ta phải nói sao về
những chủ nhân tương lai của đất nước? Đây chính là một mối họa lớn cho
xã hội. Quả thật, môi trường giáo dục đang trở nên bất ổn hơn bao giờ
hết. Đó thật sự là mối lo ngại sâu sắc đối với ngành giáo dục và cả xã
hội. Nguyên nhân của vấn nạn trên thì có nhiều. Nhưng có một nguyên nhân
mà khiến người ta day dứt, trăn trở nhiều nhất, đó là căn bệnh vô cảm,
nó giảm sút nghiêm trọng tinh thần đấu tranh đang bao trùm ở khắp nơi,
với mọi đối tượng.
4. Nguyên nhân từ xã hội:
Do
ảnh hưởng của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ, với những ứng dụng
hiện đại của công nghệ thông tin đã ảnh hưởng đặc biệt đến thế hệ trẻ,
làm thay đổi cách thức làm việc, giao tiếp và tư duy, dẫn đến giới trẻ
sống vô cảm không quan tâm đến những việc xung quanh. Theo GS Mark
Bauerlein (Mỹ), khi càng sử dụng internet thì người ta càng lơ là với
những gì diễn ra xung quanh. Khi blog, mạng xã hội xuất hiện, giới trẻ
được tự do thể hiện mình. Nhưng một khi tự giam mình quá lâu trong thế
giới ảo, một bộ phận giới trẻ sẽ có lối sống bất thường và dẫn tới trầm
cảm hay vô cảm,... Đồng thời, do ảnh hưởng của nền kinh tế thị trường
đến đạo đức truyền thống: một mặt, nó làm cho những giá trị truyền thống
được phát huy, những giá trị đạo đức mới được hình thành; mặt khác, nó
làm nảy sinh tư tưởng ích kỷ, lãng quên trách nhiệm cộng đồng, đề cao
cái tôi cá nhân lên trên cái ta cộng đồng, lấy giá trị vật chất làm
thước đo cho tất cả. Thạc sĩ tâm lý Nguyễn Thị Minh cho rằng: "Dường như
đang có một cuộc khủng hoảng niềm tin trong xã hội hiện đại dẫn đến các
bạn trẻ sống vô cảm". Hơn nữa, căn bệnh vô cảm là kết quả của một lối
sống thực dụng ngày càng ăn sâu vào văn hóa của xã hội ngày nay. Khi mà
các giá trị sống, giá trị đạo đức tinh thần, lòng bao dung nhân ái, tình
thương yêu đồng loại, sự hy sinh... đang dần bị thế chỗ cho chủ nghĩa
vật chất, chủ nghĩa duy lợi và chủ nghĩa cá nhân, thì con người không
còn cảm giác trước nỗi đau của đồng loại. Bên cạnh đó, do sự gia tăng
những bất công xã hội, là tình trạng quan liêu, tham nhũng, lối sống
"phong bì", người lớn không còn là tấm gương đạo đức cho giới trẻ, khiến
đạo đức bị suy giảm.
IV. Tác hại của căn bệnh vô cảm:
Bệnh
vô cảm có những tác hại thật ghê gớm, nó không chỉ làm suy giảm đạo đức
của một cá nhân mà còn đẩy đất nước đến bờ tụt hậu, suy thoái.
1. Bệnh vô cảm có thể dẫn đến chết người:
Một
bác sĩ nếu "vô cảm" sẽ không có đủ tình thương đối với con bệnh của
mình, sẽ đánh mất đi lương tâm của một thầy thuốc, sẽ quên đi phương
châm: "Lương y như từ mẫu". Chẳng hạn, trước một ca cấp cứu, bệnh nhân
đang ở trong tình trạng nguy kịch, nhưng vì gia cảnh nghèo, không có
tiền để đóng viện phí hay không có tiền để "bồi dưỡng" cho bác sĩ, thì
"bệnh vô cảm" khiến cho bác sĩ ấy chậm trễ, thờ ơ hay không nhiệt tình
cấp cứu bệnh nhân, cuối cùng để bệnh nhân chết oan uổng, gây đau khổ cho
những người thân của họ. Càng đau đớn và chua xót hơn nếu bệnh nhân kia
là cha mẹ, là người cột trụ về kinh tế trong gia đình. Họ phải tất tưởi
ra đi, để lại những đứa con thơ dại, cha mẹ già không ai phụng dưỡng
trong cảnh cô đơn, già yếu. Còn nói về người giữ sinh mạng của nhiều
người như tài xế chẳng hạn, mà mắc "bệnh vô cảm" thì cái chết không chỉ
mang đến cho một người. Người tài xế "vô cảm" sẽ coi mạng con người
chẳng ra gì, cố tình phóng nhanh, vượt ẩu, giành đường để về trước, sẽ
gây hậu quả khôn lường. Một vụ tai nạn giao thông tại Bình Thuận mới
đây, đã cướp đi sinh mạng của mười người và rất nhiều người bị thương.
Nguyên nhân cũng chỉ vì tài xế "vô cảm", coi mạng người như cỏ rác.
2. Bệnh vô cảm có thể để lại tai họa lớn cho xã hội:
Thầy
cô giáo được xem là "kỹ sư tâm hồn", là "cha mẹ thứ hai" của học sinh.
Nhưng nếu "vô cảm" sẽ thiếu tình thương dành cho những đứa con của mình,
thiếu nhiệt tình trong việc giảng dạy, không có trách nhiệm trong việc
giáo dục, hờ hững trong việc truyền đạt kiến thức cho học sinh, không
quan tâm đến chất lượng giảng dạy, chỉ biết dạy hết giờ là ra về còn kết
quả ra sao không quan tâm! Vì "vô cảm" họ sẽ "đào tạo" ra những lớp học
trò thiếu trình độ, thậm chí cũng... "vô cảm" như họ. Như thế, các chủ
nhân tương lai của đất nước sẽ đi về đâu? Rường cột nước nhà sẽ ra sao,
nếu không nói là đã mục nát ngay từ trong trứng nước? Quả thật, đó là
một mối họa vô cùng lớn cho xã hội!
3. Bệnh vô cảm có thể đưa đất nước đến suy vong:
Các
cán bộ Nhà nước là "đầy tớ của nhân dân", hết lòng phục vụ cho công
ích, điều hành mọi hoạt động của đất nước. Thế nhưng, họ lại "vô cảm"
trước các nguyện vọng chính đáng của người dân, thì họ sẽ không thể nào
nhìn thấy và thấu hiểu được những khốn khó trăm bề của dân đen. Thậm
chí, lại không giải quyết những tranh chấp, khiếu kiện về tài sản, đất
đai của người dân; trái lại, còn nhũng nhiễu, gây khó dễ để được "chung
chi", hoặc trù giập, dùng vũ lực để chiếm lấy cho một tổ chức nào đó để
mình được "phong bì" dằn túi riêng. Tất cả cũng chỉ vì tham lam, ích kỷ
mà đánh mất đi cái lương tâm, cái phẩm chất đạo đức, cái tác phong
nghiêm túc của một cán bộ "cho dân và vì dân". Từ đó, nhân dân sẽ không
còn tin tưởng vào chính quyền nữa, sẽ mạnh ai nấy sống, sẽ vơ vét cho
riêng mình, sẽ sống "vô cảm" như cán bộ, chẳng ai lo cho lợi ích chung
của cộng đồng dân tộc, phó mặc cho ngoại xâm xâu xé đất nước, tự do
giành đất giành biển của chúng ta. Chính những cán bộ "vô cảm" thiếu
trách nhiệm này đã gián tiếp đẩy đất nước đến bờ vực của suy vong.
V. Để giới trẻ bớt vô cảm:
"Bệnh
vô cảm" không phải là tội ác, nhưng chính nó là con đường dẫn đến tội
ác. Hơn nữa, nó còn lây lan trong cộng đồng: một người vô cảm thì mọi
người xung quanh sẽ vô cảm theo, và cuối cùng, có thể là cả một xã hội
vô cảm. Vô cảm còn ví như căn bệnh "ung thư tâm hồn". Nói đến căn bệnh
thể xác thì người ta sợ nhất là ung thư, còn nói đến căn bệnh tâm hồn
thì "vô cảm" cũng đáng sợ không kém. Bởi lẽ, nó có sức công phá ghê gớm
trên nhân cách và đạo đức của con người. Từ đó, nó phá hủy toàn bộ nền
kinh tế và chính trị của cả một dân tộc. Chính vì thế, từ cá nhân đến
gia đình, từ trong nhà trường ra ngoài xã hội, phải chung tay góp sức,
tích cực đẩy lùi căn "bệnh vô cảm" này ra khỏi đất nước Việt Nam thân
yêu của chúng ta.
1. Về phía bản thân:
Mỗi
bạn trẻ hãy sống đúng chuẩn mực đạo đức của con người, biết đồng cảm
với mọi người, biết trau dồi, học hỏi những bài học trong cuộc sống về
sự công bằng, bác ái, yêu thương những người xung quanh và phải có quyết
tâm muốn thay đổi chính bản thân mình. Ngoài ra, cần phải học hỏi những
tấm gương của những người đạo đức, đồng cảm trong xã hội. Chẳng hạn mẫu
gương các nữ tu đang phục vụ tại trung tâm Sida giai đoạn cuối - Mai
Hòa - Củ Chi. Các nữ tu đã đồng cảm với số phận của những người kém may
mắn qua cách phục vụ tận tình giúp đỡ họ. Chính vì thế, có những bệnh
nhân đã phải thốt lên rằng: "Ở đây, chúng em thật là hạnh phúc vì có các
nữ tu phục vụ chăm sóc tận tình và đồng cảm với số phận của chúng em
còn hơn những người ruột thịt trong gia đình, chúng em có chết cũng mãn
nguyện". Đặc biệt, chúng ta hãy nhớ lại hình ảnh Đức Giêsu đã dạy chúng
ta bài học về sự chia sẻ, sự đồng cảm với người khác. Chúa đã thực hành
trước khi dạy chúng ta: Ngài đã biết chia vui trong tiệc cưới Canna,
Ngài cũng biết chia buồn với cái chết của Lazarô, của con trai góa phụ
thành Naim... Hơn nữa, trong thư gửi tín hữu Rôma thánh Phaolô cũng đã
nêu bật về sự đồng cảm với mọi người: "Vui cùng kẻ vui, khóc cùng kẻ
khóc" (Rm 12,14).
2. Về phía gia đình:
Gia
đình đóng một vai trò rất quan trọng trong việc hình thành nhân cách
con người. Gia đình là ngôi trường đầu tiên của con người, từ đó những
đứa trẻ học được nhân cách làm người. Vì thế, muốn cho con cái trở nên
tốt, gia đình phải là nơi mọi người sống yêu thương, nâng đỡ và đùm bọc
lẫn nhau. Các thế hệ cùng chung sống phải biết quan tâm tới nhau, thì
người trẻ mới biết học hỏi, noi gương nếp sống đạo đức. Giáo dục phải
cải cách để tăng cường đạo đức, nhân cách cho các em, không chỉ "dạy
chữ' mà nhất là phải "dạy người". Hơn nữa, phải "Tiên học lễ, hậu học
văn". Theo Tiến sĩ tâm lý giáo dục Đinh Đoàn: "Nếu người lớn có trách
nhiệm và quan tâm hơn tới con cái, hành động và cư xử đúng đắn hơn để
làm tấm gương cho các em thì sự vô cảm có lẽ đã không lan nhanh và mạnh
như thế". Nhất là, gia đình phải tích cực, bằng cách quan tâm giáo dục
cảm xúc một cách thực tế cho con cái ngay từ nhỏ. "Không chỉ dạy trẻ
nhận biết cảm xúc của người khác mà còn hướng dẫn trẻ hiểu nguồn gốc
những cảm xúc đó, cũng như ảnh hưởng của cảm xúc đó đến mọi người để từ
đó điều chỉnh cảm xúc, hành vi của mình. Các nhà tâm lý học cũng đưa ra
khuyến cáo, gia đình phải thay đổi thói quen dạy con kiểu Á Đông: Chỉ ra
lệnh mà không quan tâm đến suy nghĩ độc lập của con. Học cách lắng
nghe, thấu hiểu và chia sẻ cảm xúc với con cái là việc mà cha mẹ là
những người đầu tiên phải làm. Con cái chỉ có thể hiểu được một cách rõ
ràng nhất khi được cha mẹ hướng dẫn cụ thể bằng những việc phù hợp.
Chính những điều nhỏ nhặt này tạo nền tảng đầu tiên để trẻ bớt nghĩ đến
bản thân, mở rộng lòng ra cùng người khác. Và điều quan trọng, người lớn
phải tạo cơ hội cho các em thực hiện."
3. Về phía nhà trường: `
Môi
trường giáo dục ở nhà trường không chỉ là nơi trang bị kiến thức mà còn
phải quan tâm đến việc giáo dục nhân cách, đạo đức và đồng cảm với các
bạn trẻ. Một khi nhà trường biết quan tâm đúng mức về giáo dục đạo đức
cho giới trẻ thì kết quả sẽ khả quan hơn. Vấn đề này, chúng ta thấy rõ
trong các trường Công giáo và các cơ sở nội trú của các nhà Dòng. Các
học sinh, sinh viên khi được giáo dục ở đó, họ không chỉ biết sống lễ
phép với mọi người mà còn sống gương mẫu, ngoan ngoãn, và biết quan tâm
yêu thương mọi người. Theo Tiến sĩ Huỳnh Văn Sơn, Trưởng khoa Tâm lý Đại
học Sư phạm TPHCM: "Nhà trường không nên chú tâm vào việc dạy kiến thức
mà quên đi việc dạy các em nên người. Hơn nữa, mỗi thầy cô giáo phải là
tấm gương đạo đức cho các em noi theo". Mặt khác, nhà trường nên dạy
học sinh biết cách ứng xử, biết quan tâm giúp đỡ mọi người và giáo dục
kỹ năng sống có chất lượng, thiết thực, sinh động, bằng cách khơi dậy
mạnh mẽ tinh thần dám đấu tranh trong mọi học sinh. Chỉ có như thế, cái
xấu, cái tiêu cực, cái thô bạo ở môi trường giáo dục, trong học sinh mới
hết đất sống. Đây cũng là cơ sở để xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam giàu
tình nghĩa, yêu thương nhưng lại mạnh mẽ, không khoan nhượng trước cái
xấu, cái ác thường nảy sinh, ẩn nấp dưới nhiều hình, nhiều dángvẻ trong
cuộc sống.
4. Về phía xã hội:
Xã
hội nên quan tâm đến giới trẻ, tạo những cơ hội cho họ, giúp họ sống
theo chuẩn mực đạo đức của xã hội, nhất là giúp họ biết quan tâm, yêu
thương, hy sinh và biết giúp đỡ mọi người. Tiến sĩ Tâm lý Đinh Phương
Duy cho biết: "Giới trẻ ngày nay, không phải là họ không muốn sống cho
ra người mà còn muốn sống tốt hơn nữa". Có người đã nói: "Cơn khát làm
một người sống lương thiện, sống đạo đức cháy âm ỉ trong tâm khảm của
họ. Chính vì thế, họ đang cần được xã hội quan tâm giúp đỡ, nhất là mở
những lớp học về cách ứng xử trong cuộc sống. Đồng thời, họ mong muốn
những người có trách nhiệm nên làm gương cho họ".
KẾT LUẬN
Chúng
ta biết bệnh vô cảm vô cùng nguy hiểm nhưng lại đặt ra câu hỏi: Rốt
cuộc thì nguyên nhân tại sao? Suy cho cùng, tình cảm là điều chi phối
tất cả. Những người vô cảm là những người bị thiếu hụt tình yêu thương.
Chính vì không cảm nhận được tình yêu thương mà người ta ngày càng lạnh
giá. Một phần nữa cũng là do xã hội hiện đại quá bận rộn và đòi hỏi con
người phải làm việc, làm việc và làm việc mà bỏ quên thời gian để trao
nhau hơi ấm của tình thương, để ươm mầm cảm xúc. Tình cảm như những hạt
mưa, hạt mưa càng to, càng nặng thì càng dập tắt được những ngọn lửa của
lòng thù hận, ghen ghét, bi ai và nó cũng như một ngọn lửa thổi bùng
cháy mãnh liệt trong tâm hồn để nuôi dưỡng tiếp nguồn sống cho chúng ta.
Vì vậy, điều duy nhất chúng ta có thể làm để cho căn bệnh cô cảm "không
còn đất sống" là hãy biết mở cửa trái tim để biết cảm nhận, biết yêu
ghét, thương giận và chia sẻ những điều tinh túy đó cho những người xung
quanh mình.
Để kết thúc bài viết, xin mượn
lời câu ca dao:
"Bầu ơi thương lấy bí cùng Tuy rằng khác giống nhưng
chung một giàn"
Để nói nên tình cảm của con người với con người, chúng
ta không thể đánh đổi bằng những vật chất tầm thường mà chỉ có sự chân
thành quan tâm mới có thể duy trì một mối quan hệ bền vững. Trao đi thật
nhiều yêu thương, quan tâm và sẻ chia chúng ta sẽ không phải hối hận,
vì sớm hay muộn chúng ta cũng sẽ nhận được sự trìu mến ân cần của những
người khác. Hãy "tiêu diệt" căn bệnh vô cảm một cách triệt để, hãy trao
yêu thương và nhận thật nhiều yêu thương. Hơn nữa, một xã hội vô cảm là
một xã hội chết! Một cuộc sống vô vị và tẻ nhạt của một cỗ máy vô tri,
chắc hẳn chẳng ai muốn như vậy.
Một nhà văn Nga đã từng nói: "Nơi lạnh
nhất không phải là Bắc cực mà là nơi không có tình thương".
Con người
sống mà không có tình thương thì chẳng khác chi con vật, chẳng khác chi
cái xác không hồn, tồn tại giữa dòng đời một cách vô nghĩa, và sẽ chết
dần mòn trong cô đơn, lạnh lẽo. Thế nên, chúng ta hãy tích cực chống lại
"bệnh vô cảm", phải sống có tình thương, có trách nhiệm với cộng đồng
và đặc biệt là phải mở lòng mình ra với cuộc sống.
No comments:
Post a Comment